Page 6 - W centrum uwagi 2 - wiedza o społeczeństwie, zakres podstawowy

1 Normy prawne

prawo | rodzaje norm społecznych | norma prawna | przepis prawny | wykładnia

Każdego dnia spotykasz się z mnóstwem i obowiązujących na określonym terytorium
norm o różnym charakterze. Wskazują one, norm, których przestrzeganie jest gwaran-
jakie zachowania są wymagane w określo- towane przymusem państwowym. Niektóre
nych okolicznościach. Skąd pochodzą zdania mówiące o prawie odnoszą się tylko
normy? Co to jest prawo i jakie są konse- do części tych norm – np. „Polskie prawo jest
kwencje jego nieprzestrzegania? Czym skomplikowane” czy „Prawo karne powinno
normy prawne różnią się od innych norm być ostrzejsze”. W takich stwierdzeniach
społecznych? Czy wszystkie normy prawne pojęcie prawa jest stosowane w znaczeniu
są wprost zapisane w aktach prawnych? Jak przedmiotowym. Zgodnie z takim rozumie-
interpretować przepisy prawne? Czy można niem prawo jest zbiorem uregulowań obo-
usprawiedliwić swoje postępowanie brakiem wiązujących na danym obszarze lub w okre-
wiedzy o obowiązującym prawie? ślonej sferze życia społecznego. Stanowi ono
też przedmiot refleksji w dziedzinie nazy-
Prawa i prawo wanej nauką o prawie, którą zresztą często
Konstytucja RP: art. 7, 30, 83, 84 określa się także po prostu jako prawo.
Termin „prawo” można rozumieć na dwa
sposoby. Gdy ktoś mówi, że ma prawo do Czy wiesz, że…
czegoś (np. do życia, do nauki, do własno- W języku angielskim – dzięki użyciu dwóch
ści), używa tego pojęcia w znaczeniu pod- różnych terminów tłumaczonych na polski
miotowym. W tym rozumieniu określone jako „prawo” – można łatwo rozpoznać, o
prawo przynależy do konkretnego podmiotu, jaki sens chodzi autorowi wypowiedzi. Słowo
right [czyt.: rajt] wykorzystuje się w znaczeniu
np. człowieka, obywatela, organu władzy, podmiotowym, a law [czyt.: lo] –
i dzięki temu może on z niego korzystać. w znaczeniu przedmiotowym.
Mówimy, że ma on własne prawa. Czasami
niektóre z nich są również nazywane wol-
nościami (np. wolność słowa) lub swobo-
dami (np. swoboda poruszania się na tere-
nie kraju). Należy przy tym pamiętać, że na
podmiotach prawa ciążą również obowiązki
prawne (np. obowiązkiem w Polsce jest pła-
cenie wymaganych ustawą podatków).
Termin „prawo” jest używany także
w innym znaczeniu, np. wówczas, gdy ktoś
stwierdza, że prawo reguluje życie społeczne.
Stwierdzenie takie dotyczy prawa postrze- ? Wskaż na rysunku po dwa elementy, które
ganego jako rezultat konkretnej ludzkiej nawiązują do każdego ze sposobów rozumienia
działalności, czyli zbiór uporządkowanych pojęcia „prawo”.

6